TCK 53

Kişiler çeşitli suçlar vasıtası ile mahkemeler nezdinde yargılanabilmekte işledikleri suça istinaden farklı cezalara çarptırılabilmektedirler. Mahkemelerin verdiği cezaların niteliğini belirleyen çeşitli koşullar olmaktadır. Suçun türü, kasti olup olmadığı gibi durumlar verilecek cezaların da belirleyicisi olmaktadır. Bazı durumlarda kişiler için uygun görülen cezalar belli haklardan yoksun bırakılma şeklinde uygulanabilmektedir. Toplumda kişinin olumsuz davranışlarına yönelik bazı zararlar oluşması durumunda kişi sahip olduğu haklarını kaybedebilmektedir. TCK 53 kişilerin karşılaştığı bu tür durumlarda devreye giren bir uygulamadır. Alınan bir güvenlik tedbiri olarak değerlendirilebilecek bu uygulama ile toplumsal nizamın devamlılığı sağlanmaya çalışılmaktadır. Bu tür bir duruma verilebilecek en belirgin örnek alkollü araç kullanan sürücünün ehliyetine el konulmasıdır.

TCK 53/1

TCK 53/1 uyarınca hakkında mahkûmiyet kararı bulunan sanığın belli hakları kullanmaktan yoksun bırakılmasıdır. Kasti olarak işlenen suçlara istinaden verilen hapis kararları gereği sanık bazı haklarını kullanamaz. Belli haklardan mahrum edilme durumunun uygulanmadığı bir konu adli para cezalarıdır. Bu yasaklılık durumunun geçerli olduğu süre, cezanın infaz edilmesine kadar olan zaman dilimidir. Sanık tahliye olduğu anda hakları kullanmaktan yoksun bırakılma durumu da sona ermektedir.

TCK 53/2

TCK 53/2 maddesi uyarınca TCK 53/1’de yer alan ve sanığın bazı haklarını kullanmasını engelleyen kuralların infaz süresi sona erdiğinde geçerlilik süresinin bittiği ifade edilmektedir. 53/1’’de yer alan hak ve yetkilerin kötüye kullanılması suretiyle suç işlenmişse verilen hükmün uygulanmasının ardından verilen cezanın yarısı ve iki katı arasında değişen bir oranda tekrar cezaya hükmedilmektedir. Bu süreyi tanımlarken hak yoksunluğu süresi olarak belirtmek doğru bir yaklaşım olacaktır. Hâkim süreyi takdir etme hakkına sahip olan kişi olarak görev alacağından yetkisi bununla sınırlıdır. Hâkimin hak yoksunluğu süresinin olup olmayacağına dair bir karar verme yetkisi söz konusu olmamaktadır.

TCK 53/3

TCK 53/3 maddesine istinaden kişilerin kasıtlı olarak bir suç işlemesi durumunda velayete ya da vesayete dayalı olarak verilen yetkiler açısından da hak yoksunluğu kararı verilmektedir. Kayyımlık konusunda da bu durum aynen geçerlidir. Sanık hakkındaki hapis cezası ertelenmiş veya denetimli serbestlik yasasından yararlanmış olabilir. Bu durumda kendi altsoyuna bağlı olarak velayet ya da vesayet gibi yetkileri bakımından hak yoksunluğu uygulanmamaktadır. Bu durum kayyumluk hakkı için de aynı şartlar doğrultusunda geçerlidir. Failin cezası ertelemeye tabi olmuşsa veya koşullu olarak serbest kalmışsa velayet, vesayet ve kayyumluk hakları elinden alınamamaktadır. Bunun dışındaki yoksunluklar ise uygulanmaktadır.

TCK 53/4

TCK 53/4 ise kısa süreli hapis cezalarının ertelenmesi söz konusu olduğunda ve 18 yaş altı failin hak ve yetkilerinden yoksun bırakılmasına yönelik uygulamada yararlanılan kanun maddesidir. Kısa süreli hapis cezasından kasıt 1 yıl ve altı süreyle geçerli olan hapis cezalarıdır. Kısa süreli bir hapis cezası alan mahkûmun cezası erteleme yoluyla uygulamaya tabi olduysa 53/1’de geçerli olan haklarından yoksun bırakılamamaktadır. Suçun faili olarak tanımlanan sanık 18 yaşın altındaysa hak yoksunlukları uygulanmamaktadır. Bütün bu kararlar kanun koyucu tarafından belirlenmiştir. Hâkimin takdiri bu kararların alınması sırasında geçerli değildir. Bu hükümler emredici hükümler olarak tanımlanmaktadır. Hâkimin takdirine bırakılan konu hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına dair karara yöneliktir. Hagb kararını alırken hâkimin dikkate aldığı birçok konu olacaktır. Bu şartlar 2yıldan az süreli cezalarda ya da adli para cezaları hükmedilmesi durumunda geçerlidir. Sanığın da bu kararı kabul etmesi gerekmektedir. Mahkeme süresince sanığın davranışları hâkimde olumlu bir kanaat oluşturduğunda bu kararın olumlu yönde alınması mümkündür. Burada geçerli olan hâkimin kanaati olurken 53/4 uygulamasında emredici hükümlere uyma zorunluluğu vardır.