Hukuka uygunluk nedenleri , suç olarak tanımlanan her fiilde olan hukuka aykırılık unsurunu ortadan kaldıran, fiili, ceza kuralının amacına uygun olmaktan çıkarıp hukuka uygun bir zemine çeken sebeplerdir. Tüm hukuk düzeni bakımından etki ederek fiilin hukuka uygun olarak kabul edilmesini sağlamaktadır. 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nda hukuka uygunluk nedenleri incelenmiştir. Bunlar; kanun hükmünü yerine getirme, meşru müdafaa, hakkın kullanılması ve ilgilinin rızasıdır.
TCK Hukuka Uygunluk Nedenleri
Yukarıda sayılan hukuka uygunluk nedenleri tek tek ayrıntısıyla incelenmiştir. TCK 24/1 kanun düzenlemesine göre kanunun hükmünü yerine getiren bir kimseye ceza verilemez. Yani kanunun gerektirdiği bir hak ve yetkiyi kullanan kişinin bu eylem sebebi ile cezalandırılamayacağı öngörülmüştür. Örneğin; kişisel haklarının ihlaline yönelik bir suç işlenen kişinin şikâyet başvurusu yapması, şikâyet hakkını kullanmasını ifade etmekte, doğal olarak şikâyet hakkı kapsamında söylediği sözler nedeniyle cezalandırılmamaktadır.
Türk Ceza Kanunu sistematiği içinde söz konusu bu nedenler, ceza sorumluluğunu kaldıran ya da azaltan nedenler olarak tanımlanmıştır. Bu hukuka uygunluk nedenleri TCK’nın 24-26. Maddelerinde düzenlenmiştir.
Ceza Hukuku Hukuka Uygunluk Nedenleri
Türk Ceza Kanunu’nda hukuka uygunluk sebeplerinden ilki, bir kanunun hükmünü yerine getirmektir. Kanun esaslı bir yetkiye dayanarak gerçekleştirilen bir fiil hukuka uygunluk nedeni olarak sayılmaktadır. Birörnek ile bakıldığında, birini suçüstü yakalamak durumunda herkesin yakalama hakkı vardır. Bu nedenle suç işleyen bir kimsenin görülmesi halinde o kişiyi yakalama fiili uygulandığında bu fiil sebebi ile cezalandırılmamaktadır.
Bir diğer hukuka uygunluk nedeni de meşru müdafaa yani meşru savunmadır. Meşru savunma, saldırı ve savunmaya ilişkin şartların bir arada gerçekleşmesi halinde oluşmaktadır. Saldırıya dair şartlar şunlardır: Meşru müdafaa için mağdur olan kişiye haksız bir saldırı hareketi bulunmalıdır. Saldırı, meşru müdafaa ile korunabilecek bir hakka yönelmelidir. Meşru müdafaada saldırı ve savunma eşzamanlı olmalıdır. Müdafaanın oluşması için savunmaya dair şartlar ise şunlardır: meşru savunma için savunma zorunlu olmalıdır. Meşru savunma fiili saldıran kişiye karşı gerçekleştirilmelidir. Bu müdafaa saldırı ile savunma orantılı bir şekilde olmalıdır.
Hakkın kullanılması da hukuka uygunluk nedenleri arasındadır. Buna göre hakkını kullanan hiç kimseye ceza verilmemektedir. Bir hakkın kullanılmasının hukuka uygunluk nedeni olarak sayılabilmesi için kişinin kullandığı hakkın hukuken korunan ve tanınan bir hak olması gerekmektedir. Bu hakkın doğrudan doğruya kullanılır olması gerekmektedir. Hak yetkili bir merciiyle başvurularak gerçekleşebilecek bir hak ise, hakkın kullanılmasında hukuka uygunluk nedeni mümkün değildir. Hukuka uygunluk nedenlerinden ilgilinin rızası fiili de kişinin cezalandırılmasını önlemektedir. İlgilinin rızası fiilinin hukuka uygunluk nedenlerinden biri sayılması için bazı koşullar vardır. Bunlar; rıza fiili kişinin üzerinde mutlak surette tasarrufta bulunabileceği bir hakka dair olmalıdır. Mağdur rıza açıklamaya ehil olmalıdır. Rıza en geç fiilin gerçekleşmesi anında açıklanmış olmalıdır.
İlginizi çekebilir: İftira Suçu
Küçükokka Hukuk Bürosu kurulduğu andan bu yana Ceza Hukuku, Aile Hukuku, Uluslararası Hukuk, Tazminat Hukuku, İş Hukuku, İcra İflas Hukuku, Gayrimenkul Hukuku ve Tüketici Hukuku başta olmak üzere hukukun her alanında hizmet vermekte olup, seçkin şahıs ve şirketleri temsil etmektedir.