Hemen her alanda karşılaşılabilen iş kazaları sonucunda maddi tazminat davaları gündeme gelebilmektedir. Bu gibi durumlarda işçinin gerçek ücretine ilişkin tespit önem kazanmaktadır. Söz konusu tazminat davalarında esas alınan ücret, kaza tarihinde işçinin aldığı son ücret olacaktır. Yani işçinin kaza geçirdiği tarih ve bu tarihte işyerinden hak kazandığı ücretler hesaplamada dikkate alınmaktadır. Emsal Ücret Araştırması benzeri tazminat davalarında işçinin gerçek ücretinin tespitinin mümkün olmadığı hallerde ortaya çıkabilmektedir. Olası iş kazaları sonucunda işçiler iş göremezlik süresinde alamadığı ücretler bakımından zarar uğramaktadır. Tazminat davalarında gelir miktarı, zararın oluşmaması halinde işçinin kazanabileceği miktarlardır. Hesaplamalar yapılırken bu tutarlar dışındaki olasılıklar hesaplamaya katılmamaktadır. Özellikle tazminat davalarında ücret tespiti ön koşul olarak görülmektedir. Yargı kararlarına göre tespitte dikkate alınacak ücret bordrolarının imzalı olması aranılmaktadır.
Davacılar tarafından, işçinin asgari ücretin üzerinde geliri olduğu iddiası dava dilekçesinde ileri sürülmelidir. Genel kural olarak taraflarca ileri sürülmeyen konularda hakim araştırmaya girmek zorunda değildir. Bu durumun tek bir istisnası mevcuttur. İlgili istisna işçinin hesaplamalarında en az asgari ücret üzerinden bir hesaplama yapılıp yapılmadığının kontrolünün sağlanmasıdır. Eğer işçi asgari ücret üzerinde geliri olduğunu iddia ederse emsal ücret araştırması yapılması gerekmektedir. Davacılar, işçiye ait ücretin asgari ücret üzerinde olduğunu ileri sürmez ve duruma ilişkin belge de sunmazlar ise hesaplamalar asgari ücret tutarı üzerinden gerçekleştirilecektir. Son olarak kazanın meydana geldiği iş yerinde toplu iş sözleşmesi olup olmadığı da önem taşımaktadır. Eğer sözleşme söz konusu ise Emsal Ücret Araştırması konusundadikkate alınabilecektir.
İlginizi çekebilir: CMK 109
Emsal Ücret Araştırması Sendikalar
Tazminat davalarında hesaplanacak tazminat miktarı işçinin ücreti belli ise bu miktar üzerinden hesaplanacaktır. Ancak hesaplamada işçi ücretleri tespit edilemiyorsa Yargıtay’ ın başvurduğu Emsal Ücret Araştırması esas alınmaktadır. Kaza geçiren işçiye ait emsal ücretlerin bulunması halinde bu ücretlerin işçiye ait ücretler gibi değerlendirilmektedir. Emsal ücrete ilişkin araştırmalarda meslek odalarına, meslek kurulularına başvurulabilmektedir. Sorunun net olarak ortaya konulabilmesi açısından işçinin ne iş yaptığı kesin olarak belirlenmelidir. Daha sonra işçiye özel çalışma saatleri, işin niteliği gibi hususlar dikkate alınmaktadır. Özellikle kaza geçiren işçi sendikalı ise emsal ücret sendikalara sorularak tespit edilebilmektedir. Ancak sendikalı bir işçiden söz edemiyorsak emsal ücretlerin sendikalardan sorulması yoluna gidilmemektedir. Uygulamada mahkemelerce işveren sendikalardan bilgi talepleri sıkça eleştiri konusu olmaktadır. Bu nedenle davanın özelliğine göre mahkemeler tarafından izlenecek araştırmalar dikkatle takip edilmelidir.
Emsal Ücret Araştırması TÜİK
İşçilerin ücretsiz olarak çalışmaları hayatın olağan akışı ile uyuşmamaktadır. Özellikle kamu kurumlarında çalışmaların kayıtlara geçmesi ve ücretlerin belgelere dayandığı asıl kabul edilmektedir. Bu sebeple kamu kurumundan işçinin aldığı ücrete ilişkin belgeler araştırılabilecektir. Diğer taraftan nitelikli bir işçinin asgari ücret elde ettiği iddiası da olağan dışı olarak görülmektedir. Öyle ki işveren belgeleri asgari ücret üzerinden düzenlese dahi aksi kanıtlanabilecektir. Önemli olan nokta işçinin nitelikli ve tecrübeli olması konusudur. Bu çerçevede toplu iş sözleşmeleri, sendika üyelikleri de yararlanılabilecek kaynaklar olarak görülmektedir.
Yargıtay çoğu kez TÜİK ve diğer kamu kurumlarından da emsal ücret soruşturması yapabilmektedir. Ancak mahkeme tarafından bu tür bir araştırmanın yapılması için belirli şartlar oluşmalıdır. İlgili çerçevede işçinin yaptığı iş veya niteliğinin olağan akışa göre asgari ücretten fazla kazanması gösterilmektedir. Diğer taraftan mahkemeler talep ve savunmalara bağlıdırlar. Bu nedenle re’ sen Emsal Ücret Araştırması yapamayacaklardır. Örneğin niteliksiz bir işte kazaya uğrayan çalışan için bu yönde bir araştırmaya girilmeyecektir. Ücret tespitinin yapılamaması halinde asgari ücretle çalıştığı kabul edilerek hesaplamalar gerçekleştirilmektedir. İlgili artışlarda bu çerçevede oranlama yöntemiyle uygulanmaktır.